Φυτό «Σκάρφη» (Ελαιόβορος ο κυκλόφυλλος): Ιστορική Αναδρομή και Θεραπευτικές Ιδιότητες

Στο παρκάτω αρθρο θα δούμε το Σκάρφη το βότανο στο οποίο χρωστάει το όνομα του το site μας Skarfi.gr

Το Σκάρφη , επίσης γνωστό ως Ελαιόβορος ο κυκλόφυλλος, αποτελεί ένα φυτό με μακρά ιστορία χρήσης για τις θεραπευτικές του ιδιότητες και τις ιδιαίτερες χρήσεις στον πολιτισμό. Σε αυτό το άρθρο, θα εξερευνήσουμε την ιστορία του Σκάρφη, τα χαρακτηριστικά του φυτού και τις θεραπευτικές ιδιότητες του, καθώς και πώς χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν.

Ιστορική Αναδρομή

Εμφάνιση και Ανθοφορία

Το Σκάρφη είναι ένα πολυετές φυτό ύψους περίπου 30-40 εκατοστών. Τα βλαστοί του αναπτύσσονται και ανθίζουν στις εξοχές του Γέρμα, κυρίως στα τέλη του χειμώνα και στις αρχές της άνοιξης. Ένα χαρακτηριστικό της μορφής του είναι η ιδιαιτερότητα: από το ισχυρό μαύρο ρίζωμα του αναπτύσσονται 2-3 βαθυπράσινοι φυλλοφόροι βλαστοί και άλλοι τόσοι ανθοφόροι βλαστοί. Οι φυλλοφόροι βλαστοί έχουν στην κορυφή τους μία χοάνη με 9-10 γραμμοειδή φύλλα, μήκους 10-15 εκατοστών, ενώ οι ανθοφόροι έχουν από 2 έως 5 μεγάλα κωδωνοειδή άνθη, πράσινου – κιτρινοπράσινου χρώματος. Ο καρπός του είναι σωροκάρπιο, αποτελούμενο από 3-6 θυλάκους με καστανά σπέρματα που διαθέτουν ένα σαρκώδες πλευρικό πτερύγιο (ελαιόσωμα).

Ο Διοσκουρίδης στο «περί ύλης ιατρικής» σύγγραμμα του το περιγράφει με φύλλα σαν του πλάτανου, με κοντό βλαστό και άνθη πορφυρά και ροδοειδή στο σχήμα, οι δε ρίζες του, οι οποίες χρησιμοποιούνται στη φαρμακολογία, είναι λεπτές, μέλαινες και μερικές φορές ξεκινούν από την κεφαλή σαν κρεμμύδι.

Επίσης αναφέρει ότι φύεται σε τραχείς, κατάξερους και χωματώδεις τόπους. Αναφέρει ακόμη ότι φύεται συνήθως στον Παρνασσό, τον Ελικώνα και στα Αντίκυρα. Στο ίδιο σύγγραμμα αναφέρει ότι ανακατεύεται με φακές και ζωμούς για να χορηγηθεί ως καθαρτικό και ότι ωφελεί πολύ σε περιπτώσεις επιληπτικών, μελαγχολικών, μανιακών, αρθροπαθών και παραλυτικών.

Επίσης ότι βοηθά στην αμμηνόρροια και χρησιμοποιείται για εκτρώσεις. Σε δερματικές παθήσεις συνιστά να χρησιμοποιείται ανακατεμένο με ξίδι στην ανακούφιση λειχήνων, λέπρας κ.α.

Στα συγγράμματα του Ιπποκράτη αναφέρεται συχνά ο «ελλέβορος ο μέλας» για αρκετές παθήσεις κυρίως ως καθαρτικό. Στο σύγγραμμα του «περί των εντός παθών» το αναφέρει στη θεραπευτική αντιμετώπιση διαφόρων ειδών ίκτερου, τύφου καθώς και σε παθήσεις του ήπατος που δημιουργούν παραισθήσεις (μαύρο ελλέβορο σε γλυκό κρασί).

Επίσης στο «περί νούσων», 2ο σύγγραμμα, το χρησιμοποιεί για διάφορα είδη πνευμονίας.

Μετά τον Ιπποκράτη ο ελλέβορος κυριαρχεί στην θεραπεία της μανίας Οι μαθητές του Ιπποκράτη το χρησιμοποίησαν ευρύτατα σε ψυχοπάθειες προκαλώντας τον λεγόμενο «ελλεβορισμό» στο οποίο αναφέρεται ο Χάνεμαν στο σύγγραμμα του «The Lesser Writings».

Σε αυτό το σύγγραμμα εκτός των άλλων επισημαίνει και την πληροφορία του Διοσκουρίδη για τη θεραπεία των θυγατέρων του Πρωτέα, που είχαν εκδηλώσει μανιακές κρίσεις, από τον Μελάμπους, κατά τη Μυκηναϊκή εποχή, με τη χρήση του ελλέβορου του μέλανος.

Όπως δείχνουν οι αρχαίες μαρτυρίες, πρώτος εφήρμοσε την θεραπεία αυτή για τη μανία, ο σπουδαίος ιατρομάντης, ο Μελάμπους, και αποκαλύπτει την εξέχουσα θέση που κατείχε στην συνείδηση του αρχαίου κόσμου.

Ο Μελάμπους, ο μελανοπόδης θεραπευτής και καθαρτής, μπορούσε να θεραπεύει τη μαύρη αρρώστια, τη μανία και τη μελαγχολία. Αυτός επέβαλε και το μελαμπόδιο.
Στην αρχαίότητα χρησιμοποιήθηκε και ενάντια του καρκίνου Περί καρκίνου γνώσεις των αρχαίων Ελλήνων ιατρών.

Ο μέλας ελλέβορος, παλαιό δυναμικό αποτροπαϊκό μέσο με έντονη καθαρτική δράση στο γαστρεντερικό σύστημα ταυτίστηκε με το μέσον που θα έπρεπε ένας αρχαίος θεραπευτής να χρησιμοποιεί, έγινε μελαμπόδιον και συνέχισε για αιώνες να ζει στην επίσημη Ιατρική.

Χρήση και Θεραπευτικές Ιδιότητες

Το Σκάρφη περιέχει την ουσία ελλεβορίνη, η οποία διαθέτει πολλές καταπραϋντικές και θεραπευτικές ιδιότητες, για τις οποίες χρησιμοποιείται και από την επίσημη ιατρική και φαρμακολογία, καθώς και από τη λαϊκή ιατρική. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν το Σκάρφη και διατυπώναν την παροιμιώδη έκφραση “ελλεοβόρου δείται,” προτρέποντας κάποιον νευρικό ή ατίθασο άνθρωπο να αναζητήσει την ηρεμία και τον ύπνο, καθώς το Σκάρφη είχε την φήμη της ήπιας καταπραϋντικής δράσης του.

Παράλληλα, το Σκάρφη είναι τοξικό για τα ζώα, καθώς η ελλεβορίνη που περιέχει είναι δηλητηριώδης. Στην παλαιά εποχή, οι μνησίκακοι χωρικοί προέβαιναν σε πράξεις “σκαρφίσματος” (δηλητηρίασης) με τη χρήση της ρίζας και του απόσταγματος του Σκάρφη στα αιγοπρόβατα και τα δέντρα των εχθρών τους. Το εκάστοτε ζώο ή το δέντρο ανάρρωνε και έτρωγε από τη δηλητηριασμένη τροφή ή επικαλύπτονταν με τον δηλητηριώδη χυμό Σκάρφης, οδηγώντας έτσι στον αποθανατισμό τους.

Οι θεραπευτικές ιδιότητες και η ιστορία του Σκάρφη αποτελούν σημαντικό κομμάτι της ελληνικής παραδοσιακής ιατρικής και της φυτοθεραπείας. Το φυτό αυτό, με τη μοναδική του ιστορία και θεραπευτικές ιδιότητες, συνεχίζει να ενδιαφέρει την ιατρική και την φαρμακολογία και αποτελεί μέρος της πλούσιας βιοποικιλότητας της ελληνικής χλωρίδας.

Συνοψίζοντας, το Σκάρφη (Ελαιόβορος ο κυκλόφυλλος) είναι ένα φυτό με μακρά ιστορία χρήσης και μοναδικές ιδιότητες. Αν και τοξικό για τα ζώα, η ελλεβορίνη του είναι ανθρώπινά ασφαλής και έχει χρησιμοποιηθεί για αιώνες για θεραπευτικούς σκοπούς. Η παρούσα γνώση του Σκάρφη ενισχύει τον πλούτο της ελληνικής βοτανικής και φυτοθεραπείας, προσφέροντας μια προσθήκη στην κατανόηση των φυσικών πόρων της χώρας.